Transformatör Sözlükleri (A-Z)

A

  • Alternatif Akım (AC): Tek yönde akan doğru akımın (DC) aksine, periyodik olarak yön değiştiren bir akım.

  • Alternatör: Alternatif akım (AC) üreten dönen bir makine.

  • Ortam Sıcaklığı: Çevredeki ortam sıcaklığı.

  • Ampermetre: Elektrik akımını amper cinsinden ölçmeye yarayan bir cihaz.

  • Ototransformatör: Hem birincil hem de ikincil olarak hareket eden bir sargıya sahip bir transformatör.

  • Hava Çekirdekli İndüktör: Manyetik çekirdek olarak hava (veya vakum) kullanan bir indüktör.

  • Kapasite: Bir iletken veya cihazın ani veya aşamalı bozulmaya uğramadan önce taşıyabileceği maksimum elektrik akımı miktarı.

  • Ark Bastırma Bobini: Elektrik arklarını bastırmak için kullanılan bir cihaz.

B

  • Burç: Bir iletkenin topraklanmış bir muhafazadan geçmesine izin veren yalıtkan bir bileşen.

  • Buck-Boost Transformatörü: Aydınlatma ve kontrol sistemlerinde küçük voltaj ayarlamaları için kullanılır.

  • Arıza Gerilimi: Yalıtımın bozulduğu ve iletken hale geldiği voltaj.

  • BIL (Temel Yalıtım Seviyesi): Elektrikli ekipmanın bozulmadan dayanabileceği maksimum voltaj.

  • Bankacılık: İki veya daha fazla transformatörün tek bir ünite olarak çalışması için bağlanması.

  • Buchholz Rölesi: Yağa batırılmış transformatörlerin korunması için kullanılan gaz tahrikli bir röle.

C

  • Devre Şeması: Standart semboller kullanılarak elektrik bağlantılarını gösteren şema.

  • İletim: Enerjinin (elektrik veya ısı) bir iletken üzerinden aktarılması.

  • Kontaktör: Güç devrelerini kontrol etmek için kullanılan büyük bir röle.

  • Soğutma: Bir transformatörden ısıyı dağıtma işlemi.

  • Bakır Kayıpları (I²R): Sargı direnci üzerinden akan akım nedeniyle ısı kayıpları.

  • Kaplin: Genellikle manyetik alanlar aracılığıyla devreler arasında enerji aktarımı.

  • Çekirdek Doygunluğu: Akımdaki bir artışın manyetik akıda bir artışa yol açmadığı bir durum.

  • Kapasitans: Bir sistemin elektrik yükünü depolama yeteneği.

D

  • Doğru Akım (DC): Tek bir yönde akan elektrik akımı.

  • Dielektrik: Bir kondansatör veya transformatördeki iletkenler arasındaki yalıtım malzemesi.

  • Dağıtım Transformatörü: Konut veya ticari kullanım için voltajı düşürür.

  • Delta Connection: Üç transformatör sargısını üçgen benzeri bir konfigürasyonda bağlamak için bir yöntem.

  • Detuning: Belirli bir frekansta rezonansı önlemek için bir devrenin ayarlanması.

  • Görev Döngüsü: Tekrar eden bir döngüde çalışma süresinin toplam süreye oranı.

E

  • Verimlilik: Çıkış gücünün giriş gücüne oranı, yüzde olarak ifade edilir.

  • Elektrik İzolasyonu: İstenmeyen akım akışını önleyen malzeme.

  • Elektromanyetik İndüksiyon: Manyetik alan değişimi yoluyla voltaj üretme.

  • Heyecan verici akım: Transformatörün çekirdeğine enerji vermek için gereken akım.

  • Elektrostatik Kalkan: Kapasitif kuplajı azaltmak için sargılar arasına yerleştirilen topraklanmış bir iletken.

  • Girdap Akıntıları: Değişen bir manyetik alan tarafından iletkenler içinde indüklenen sirkülasyon akımları.

F

  • Akı (Manyetik): Bir transformatör çekirdeğinde üretilen manyetik alan çizgileri.

  • Frekans: Hertz (Hz) cinsinden ölçülen saniye başına AC çevrim sayısı.

  • Sigorta: Devreyi kesmek için aşırı akım altında eriyen bir güvenlik cihazı.

  • Faraday Kanunu: Manyetik alandaki bir değişikliğin bir elektromotor kuvveti (EMF) indükleyebileceği ilkesi.

  • Ferrit Çekirdek: Yüksek frekanslı transformatörlerde kullanılan, ferritten yapılmış bir tür manyetik çekirdek.

  • Akı Kaçağı: Manyetik bir devrede amaçlanan yolu izlemeyen manyetik akı.

G

  • Topraklama (Earthing): Güvenlik için bileşenlerin toprağa bağlanması.

  • Sınıflandırma Halkası: Elektrik alanlarını yönetmek için burçlarda kullanılan metal halka.

  • Gauss: Bir manyetik akı yoğunluğu birimi.

  • Boşluk Kaybı: Manyetik yoldaki hava boşluklarından kaynaklanan kayıplar.

  • Gazlama: Ayrışma nedeniyle transformatör yağı içinde gaz salınımı.

  • Toprak Arızası: Bir elektrik devresi ile toprak arasındaki kasıtsız bağlantı.

H

  • Harmonikler: Temel frekansın katlarında gerilim/akım bozulmaları.

  • HV (Yüksek Gerilim): Gerilim seviyeleri tipik olarak 1 kV'un üzerindedir.

  • Isı Çalıştırma Testi: Yük altında transformatör sıcaklık artışını ölçen bir test.

  • Histerezis Kaybı: Manyetik alan gücü ile mıknatıslanma arasındaki gecikmeden kaynaklanan enerji kaybı.

  • Sıcak Nokta Sıcaklığı: Transformatör sargısı içindeki en yüksek sıcaklık.

  • Hermetik Olarak Mühürlenmiş Transformatör: Nem girişini önlemek için mühürlenmiş bir transformatör.

I

  • Empedans: Hem direnç hem de reaktans dahil olmak üzere AC'ye direnç.

  • Ani Akım: Bir transformatöre ilk enerji verildiğinde akım dalgalanması.

  • İzolasyon Direnci: Yalıtım malzemesinin akım akışına karşı gösterdiği direnç.

  • Enstrüman Transformatörü: Yüksek gerilim hatlarına doğrudan bağlanmadan gerilim veya akım ölçmek için kullanılır.

  • İzolasyon Transformatörü: Primer ve sekonder sargıları arasında elektriksel izolasyon sağlar.

  • Endüktans: Akımdaki bir değişikliğin bir elektromotor kuvveti indüklediği bir iletkenin özelliği.

J

  • Joule Etkisi: Bir iletkende elektrik akımı tarafından üretilen ısı.

  • Jumper Kablo: Elektrik bağlantıları için kullanılan geçici bir kablo.

  • Bağlantı Sıcaklığı: Bir cihazda farklı malzemelerin bir araya geldiği noktadaki sıcaklık.

  • Ceket: Bir kablo veya transformatörün dış koruyucu kaplaması.

  • Jitter: Sinyaldeki dalgalanmalardan kaynaklanan bir dalga biçimindeki küçük, hızlı değişimler.

  • Bağlantı Kutusu: Elektrik bağlantılarını barındıran bir muhafaza.

K

  • kVA (Kilovolt-Amper): Bir transformatördeki görünür güç birimi.

  • K-Factor: Bir transformatörün doğrusal olmayan yüklerle başa çıkma yeteneğini gösterir.

  • Diz Noktası Voltajı: Bir transformatörün çekirdeğinin doymaya başladığı voltaj.

  • Kilowatt (kW): Gerçek güç birimi.

  • Diz noktası: Çekirdeğin doygunluğa ulaşmaya başladığı mıknatıslanma eğrisi üzerindeki nokta.

  • KVA Değeri: Bir transformatörün taşıyabileceği maksimum görünür güç.

L

  • Yük Kaybı: Sargılardaki direnç nedeniyle yük beslenirken güç kaybı.

  • Paratoner: Transformatörü yıldırım kaynaklı dalgalanmalardan korur.

  • Kaçak Reaktans: Hem primer hem de sekonder sargıları birbirine bağlamayan kaçak akıdan kaynaklanan reaktans.

  • Hat Gerilimi: Üç fazlı bir sistemde iki hat arasında ölçülen gerilim.

  • Yük Kademe Değiştirici: Yük koşulları altında transformatör voltajını ayarlayan bir cihaz.

  • Laminasyonlar: Transformatör çekirdeğini oluşturmak için kullanılan ince elektrik çeliği levhaları.

M

  • Mıknatıslanma Akımı: Manyetik çekirdeğe enerji vermek için gereken akım.

  • Mineral Yağ: Transformatörlerde yalıtım ve soğutma için kullanılan yağ.

  • MVA (Megavolt-Amper): Büyük transformatörler için görünür güç birimi.

  • Karşılıklı İndüktans: Bir indüktörün yakındaki başka bir indüktörde voltaj indükleme yeteneği.

  • Manyetik Akı Yoğunluğu: Belirli bir alandaki manyetik akı miktarı.

  • Nem İçeriği: Transformatör izolasyonunda veya yağında bulunan su miktarı.

N

  • Yüksüz Kayıp: Yüksüz olarak enerjilendirilmiş bir transformatör tarafından tüketilen güç.

  • Nötr Nokta: Üç fazlı sistemlerde elektrik akımı için ortak dönüş yolu.

  • Etiket Değeri: Üreticinin bir transformatör için belirlediği çalışma sınırları.

  • Gürültü Seviyesi: Çalışma sırasında bir transformatör tarafından yayılan ses.

  • Nominal Gerilim: Bir sistemin standart çalışma voltajı.

  • NEMA Derecesi: Ekipman için Ulusal Elektrik Üreticileri Birliği tarafından belirlenen standartlar.

O

  • Yağa Daldırılmış Transformatör:Sargıların ve manyetik çekirdeğin tamamen yalıtkan mineral yağa batırıldığı bir tür güç transformatörü. Yağ hem elektrik yalıtımı hem de verimli ısı dağılımı sağlar.

  • Aşırı Yük Kapasitesi:Bir transformatörün, genellikle belirli süreler ve ortam koşulları için tanımlanan, hasar görmeden geçici olarak nominal kVA değerinin üzerinde çalışabilme yeteneği.

  • Açık Devre Testi:Yüksüz koşullar altında çekirdek (demir) kayıplarını ve mıknatıslanma akımını ölçmek için tipik olarak bir transformatörün düşük voltaj tarafında gerçekleştirilen bir test.

  • OLTC (On-Load Kademe Değiştirici):Sürekli gerilim kontrolü gerektiren şebeke ve endüstriyel uygulamalarda kullanılan, transformatör enerjili ve yük altındayken gerilim regülasyonu sağlayan kademe değiştirici.

  • Aşırı gerilim:Uygulanan voltajın transformatörün tasarım limitini aştığı, potansiyel olarak yalıtım bozulmasına veya diğer arızalara yol açan bir durum.

  • Aşırı Sıcaklık Alarmı:Dahili sıcaklık önceden tanımlanmış eşikleri aştığında operatörleri uyararak aşırı ısınmayı ve arızayı önlemeye yardımcı olan koruyucu bir özellik.

  • Devre Dışı Kademe Değiştirici (OCTC):Gerilim regülasyonu için sargı musluklarını ayarlayan manuel veya motor tahrikli bir cihaz, ancak yalnızca transformatörün enerjisi kesildiğinde.

  • Yağ Sıcaklık Göstergesi (OTI):Yağa batırılmış bir transformatörün içindeki üst yağ sıcaklığını izleyen ve gösteren, genellikle alarmlar veya açma devreleri ile bağlantılı bir cihaz.

  • Yağ Seviye Göstergesi:Transformatör tankı içindeki mevcut yalıtım yağı seviyesini gösteren, rutin bakım ve sızıntı tespiti için gerekli olan bir cihaz.

  • Yağ Konservatörü:Ana transformatör tankının üzerine monte edilen bir genleşme tankı, hava ve neme maruz kalmayı en aza indirirken yalıtım yağının termal genleşmesine ve büzülmesine izin verir.

  • Yağ Filtrasyonu:Transformatör yağının yalıtım ve soğutma özelliklerini eski haline getirmek için nem, gaz ve partiküllerden arındırılması işlemi.

  • Yağ Kaçak Dedektörü:Tanktan istenmeyen yağ kaybını tespit eden, olası conta veya kaynak arızalarına işaret eden bir sensör veya görsel gösterge sistemi.

  • Operasyonel Ömür:Standart koşullar altında bir transformatörün beklenen ömrü, tipik olarak tasarım, yükleme ve bakıma bağlı olarak 25 ila 40 yıl arasında değişir.

  • Aşırı Akım Koruması:Akım seviyelerinin güvenli sınırı aşması durumunda transformatörün kaynakla bağlantısını kesmek için tasarlanmış bir güvenlik mekanizması (sigortalar veya devre kesiciler gibi).

  • Yağ Numune Alma Valfi:Dielektrik dayanımı, nem içeriği ve çözünmüş gazların periyodik analizi için küçük miktarlarda yağ çıkarmak üzere transformatör tankına takılan bir valf.

  • ONAN (Petrol Doğal Hava Doğal):
    Isının yalıtım yağı ve ortam havasının doğal konveksiyonu yoluyla dağıtıldığı, standart yük ve ortam koşulları için ideal olan pasif bir transformatör soğutma sistemi.
  • Opsiyonel Yükseltme - ONAF (Yağlı Doğal Hava Tahrikli):
    Soğutma kapasitesini artırmak için cebri hava fanları kullanan gelişmiş bir versiyon, yüksek yük veya yüksek sıcaklık ortamları için uygundur.

P

  • Birincil Sargı: Güç kaynağına bağlı giriş sargısı.

  • Güç Faktörü: Bir devredeki gerçek gücün görünen güce oranı.

  • Kısmi Deşarj: Yüksek gerilim altında yalıtımın lokalize dielektrik bozulması.

  • Güç Transformatörü: İletim şebekelerinde elektrik enerjisini yüksek voltajlarda aktarmak için kullanılır.

  • Koruma Rölesi: Bir arıza durumunda devre kesiciyi açan bir cihaz.

  • Faz Kayması: Transformatörlerde giriş ve çıkış gerilimleri arasındaki faz açısında bir değişiklik.

Q

  • Kalite Faktörü (Q): Bir AC devresindeki indüktörlerin ve kapasitörlerin verimliliğinin bir ölçüsü.

  • Söndürme: Elektrik arklarının bastırılması veya söndürülmesi.

  • Sessiz Akım: Bir transformatör veya devre tarafından yük verilmediği zaman çekilen akım.

  • Hızlı Bağlantı Kesme: Güç devrelerinin hızlı bir şekilde ayrılmasını sağlayan konektörler.

  • Yarı Rezonans Dönüştürücü: Anahtarlama kayıplarını azaltmak için rezonans kullanan bir tür güç dönüştürücü.

R

  • Reaktans: Endüktans ve kapasitansın neden olduğu AC'ye karşıtlık.

  • Regülasyon (Voltaj): Yüksüz durumdan tam yüke kadar sekonder gerilimdeki değişim.

  • Nominal Kapasite: Bir transformatörün standart koşullar altında sağlayabileceği maksimum güç çıkışı.

  • Radyatör: Transformatör yağındaki ısıyı dağıtmak için kullanılan bileşen.

  • Direnç: Akım akışına karşı çıkarak voltaj düşüşüne ve güç kaybına neden olur.

  • Röle Koruması: Transformatör arızalarını tespit etmek ve koruyucu cihazları etkinleştirmek için kullanılan sistem.

S

  • İkincil Sargı: Gücün yüke iletildiği sargı.

  • Step-Up Transformatör: Primerden sekonder sargıya giden voltajı artırır.

  • Düşürücü Transformatör: Primerden sekonder sargıya giden gerilimi azaltır.

  • Serseri Kayıp: Transformatör yapısındaki veya tankındaki kaçak akıdan kaynaklanan kayıplar.

  • Parafudr: Aşırı gerilimlere veya yıldırım dalgalanmalarına karşı koruma sağlayan cihaz.

  • Silikon Çelik: Transformatör çekirdeklerinde kayıpları azaltmak için kullanılan manyetik malzeme.

T

  • Musluk Değiştirici: Sargı dönüşlerini değiştirerek transformatör çıkış voltajını ayarlayan cihaz.

  • Sıcaklık Artışı: Transformatörün çalışması sırasında ortam seviyesinin üzerinde sıcaklık artışı.

  • Üç Fazlı Transformatör: Üç sargı setine sahip 3 fazlı güç sistemleri için transformatör.

  • Termal Aşırı Yük: Aşırı yüklenme nedeniyle sıcaklık güvenli sınırları aştığında durum.

  • Dönüş Oranı: Primer ve sekonder sargı dönüşlerinin oranı.

  • Toroidal Transformatör: Azaltılmış manyetik akı sızıntısına sahip donut şekilli transformatör.

U

  • UL Sertifikası: Underwriters Laboratories güvenlik standartlarına uygunluğu gösteren sertifika.

  • Düşük voltaj: Verimsizliğe veya kararsızlığa neden olabilecek nominal voltajın altında çalıştırma.

  • Tek tip alan: Eşit dağılmış manyetik veya elektrik alan.

  • Yardımcı Trafo: Elektrik dağıtım şirketleri tarafından elektrik enerjisini dağıtmak için kullanılan transformatör.

  • Dengesiz Yük: Bir transformatörün üç fazı üzerindeki yükler eşit olmadığında.

  • U Şeklinde Çekirdek: Belirli alan veya performans gereksinimleri için tasarlanmış bir transformatör çekirdeği şekli.

V

  • Vektör Grubu: Sargı konfigürasyonunu ve faz yer değiştirmesini gösteren sembolik gösterim.

  • Gerilim Regülasyonu: Değişen yüke rağmen sabit çıkış voltajını koruma yeteneği.

  • Vakum Kurutma: Üretimde transformatör yalıtımındaki nemi giderme işlemi.

  • Volt-Amper (VA): Transformatör derecelendirmelerinde kullanılan görünür güç birimi.

  • VPI (Vakum Basınçlı Emprenye): Kuru tip transformatörlerin yalıtımını iyileştirme yöntemi.

  • Gerilim musluğu: Gerilim çıkışını seçmek için bir sargı üzerindeki bağlantı noktası.

W

  • Sarma: EMF'nin indüklendiği bir transformatördeki iletken bobin.

  • Watt Kaybı: Direnç ve çekirdek kayıpları nedeniyle ısı olarak kaybedilen toplam güç.

  • Wye (Yıldız) Bağlantı: Her sargının ortak bir nötr noktada birleştiği üç fazlı bağlantı.

  • Wattmetre: Bir devredeki gerçek gücü ölçmek için kullanılan alet.

  • Sargı Direnci: Transformatör sargılarının direnci gerilim düşümünü ve kayıpları etkiler.

  • Hava koşullarına dayanıklı Transformatör: Dış mekan kullanımı için tasarlanmış ve çevresel unsurlardan korunmuştur.

X

  • X/R Oranı: Hata analizinde kullanılan reaktansın dirence oranı.

  • X-Ray Transformatörü: Tıbbi X-ray makinelerinde kullanılan yüksek voltaj transformatörü.

  • X-Fazı Değişimi: Şebekelerdeki güç akışını kontrol etmek için ayarlanabilir faz kayması.

  • X-Bağlantılı Sargı: Yüksek gerilim iletiminde benzersiz bir konfigürasyon.

  • X-Class İzolasyon: Yalıtım malzemeleri için sıcaklık derecelendirme sınıfı.

  • Xenon Flaş Kaynağı: Xenon ışık sistemlerinde kullanılan transformatör.

Y

  • Y-Bağlantısı: Wye bağlantısı için başka bir terim.

  • Boyunduruk: Bir transformatör çekirdeğinin üst ve alt yatay kısmı.

  • İtriyum Bazlı İzolatörler: Gelişmiş transformatör tasarımlarında kullanılan yüksek performanslı izolatörler.

  • Akma Dayanımı: Bir malzemenin kalıcı deformasyon olmadan dayanabileceği maksimum gerilim.

  • Y-Δ Dönüşümü: Wye ve delta konfigürasyonları arasında matematiksel dönüşüm.

  • Yalpalama Kontrol Transformatörü: Rüzgar türbinlerinde nasel dönüşünü kontrol etmek için kullanılır.

Z

  • Sıfır Sekans Akımı: Dengesiz sistemlerde nötr ve toprağı etkileyen bir akım bileşeni.

  • Zigzag Transformatör: Üç fazlı sistemlerde topraklama sağlar ve harmonikleri azaltır.

  • Çinko Oksit Tutucu: Doğrusal olmayan direnç malzemesi olarak çinko oksit kullanan parafudr.

  • Bölgesel Isıtma: Farklı transformatör bölgelerinde eşit olmayan ısınma.

  • Z-Çekirdek Tasarımı: Kompakt ve verimli transformatör düzenleri için bir çekirdek konfigürasyonu.

  • Zener Koruması: Kontrol transformatörlerinde Zener diyotları kullanarak aşırı gerilim koruması.